RBI Account Rule बँकेने अलीकडेच बचत खात्यांशी संबंधित काही नवीन नियम लागू केले आहेत. हे बदल नेमके कोणते आहेत, ते कशामुळे करण्यात आले आणि याचा परिणाम ग्राहकांवर कसा होणार आहे, याची सविस्तर माहिती जाणून घेणे आवश्यक आहे. आर्थिक धोरणात सुधारणा, डिजिटल व्यवहार वाढ आणि ग्राहकांचे हित लक्षात घेऊन हे नियम सुधारण्यात आले आहेत. नव्या नियमांमुळे ग्राहकांना अधिक सुविधा, सोपे व्यवहार आणि काही ठिकाणी अतिरिक्त व्याजदर मिळण्याची शक्यता आहे. काही सेवा शुल्कात बदल करण्यात आले असून, ऑनलाइन व्यवहारांना प्रोत्साहन दिले गेले आहे. त्यामुळे ग्राहकांनी या नव्या बदलांची माहिती घेणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.
बँकेचे नवीन नियम
राज्यातील बँक खातेदारांसाठी एक महत्त्वाची माहिती समोर आली आहे. बँका वेळोवेळी त्यांच्या नियमांमध्ये बदल करत असतात आणि हे बदल आरबीआयच्या मार्गदर्शक तत्त्वांनुसार होतात. आरबीआय म्हणजेच रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया देशातील सर्व बँकिंग प्रणालीवर लक्ष ठेवून आवश्यक त्या सुधारणा करत असते. सेव्हिंग खात्यांपासून ते एफडी, व्यवहार, ट्रान्झेक्शन आणि इतर सेवा या सर्व गोष्टी आरबीआयच्या नियमांनुसार चालतात. सध्या आरबीआयने काही सेव्हिंग खात्यांबाबत महत्त्वाचे बदल केले आहेत. हे नवीन नियम सामान्य नागरिकांच्या दैनंदिन व्यवहारांवर परिणाम करू शकतात. त्यामुळे प्रत्येक खातेदाराने हे बदल समजून घेणे गरजेचे आहे.
आरबीआयचे मार्गदर्शक तत्त्व
रिझर्व्ह बँकेने (RBI) २०२५ मध्ये लहान मुलांमध्ये आर्थिक जागरूकता वाढवण्यासाठी नवीन बँक खात्याचे नियम जाहीर केले आहेत. या नियमांनुसार, १० वर्षांवरील मुलं आता स्वतःचे बँक खाते स्वतंत्रपणे उघडून त्याचे ऑपरेशन करू शकतील. रिझर्व्ह बँकेचे हे नवे नियम १ जुलै २०२५ पासून लागू होतील. या नियमांतर्गत मुलांसाठी बँक खाती कशी उघडावीत आणि त्यासाठी काय अटी व शर्ती आहेत, याची माहिती मिळवणे महत्त्वाचे ठरणार आहे. हे नियम मुलांना वित्तीय व्यवस्थेची आणि बचतीची अधिक जाणकारता मिळवून देण्याच्या उद्देशाने आहेत. यामुळे लहान वयातच मुलांना पैसे व्यवस्थापित करण्याची सवय लागेल.
१० वर्षांवरील मुलांचे अधिकार
रिझर्व्ह बँकेने (RBI) १० वर्षांवरील मुलांच्या बँक खात्यांसाठी नवीन नियमांची अधिसूचना जारी केली आहे. यामुळे आता १० वर्षांहून अधिक वय असलेल्या मुलांना त्यांच्या स्वत:च्या नावावर बचत किंवा मुदत ठेव खाते उघडण्याची आणि त्याचे व्यवस्थापन करण्याची परवानगी मिळेल. या नियमांद्वारे, मुलांना त्यांच्या आर्थिक व्यवहारांमध्ये अधिक स्वातंत्र्य आणि नियंत्रण मिळणार आहे. बँक खाते उघडण्यासाठी, मुलांना एकटेच निर्णय घेता येतील आणि त्यांचे खातं स्वतंत्रपणे चालवता येईल. हे नियम मुलांना बचतीचे महत्त्व समजून देण्याचा आणि त्यांच्या आर्थिक साक्षरतेला चालना देण्याचा उद्देश साधतात.
लहान मुलांसाठी बँक खाते
१० वर्षांखालील मुलांसाठी बँक खात्याचे नियम अद्याप बदललेले नाहीत. मुलांचे बँक खाते त्यांच्या पालक किंवा कायदेशीर पालकांच्या मार्गदर्शनाखाली उघडले जाते. या खात्याचे उद्घाटन करण्यासाठी, मुलाचे आणि पालकाचे आधार कार्ड, जन्म प्रमाणपत्र व इतर आवश्यक कागदपत्रे प्रस्तुत करणे आवश्यक आहे. कागदपत्रांची पडताळणी केल्यानंतरच खातं उघडले जाऊ शकते. यामध्ये केवायसी प्रक्रियेचे पालन महत्त्वाचे आहे. पालकांचा हस्ताक्षर आणि साक्षीदारांची उपस्थिती देखील अपेक्षित असू शकते. हे सर्व कागदपत्रे योग्य प्रकारे सादर केल्यावर मुलासाठी बँक खाते उघडता येते.
ओव्हरड्राफ्ट सुविधा रद्द
आरबीआयच्या नवीन नियमांनुसार १० वर्षांवरील मुलांना ओव्हरड्राफ्टची सुविधा देणे बंद करण्यात आले आहे. यामुळे, बँकांना मुलांसाठी या सुविधा उपलब्ध करणे परवानगी नाही. तथापि, बँका आपल्या धोरणानुसार मुलांना इतर वित्तीय सेवा देऊ शकतात. उदाहरणार्थ, मुलांना एटीएम कार्ड, चेकबुक आणि इंटरनेट बँकिंग सारख्या सुविधांची उपलब्धता असू शकते. हे नियम मुलांच्या आर्थिक सुरक्षा लक्षात घेत तसेच बँकांच्या धोरणानुसार दिले जातात. बँकांनी या सुविधांचा वापर योग्य प्रकारे आणि सुरक्षिततेची काळजी घेऊन करावा. यामुळे मुलांना त्यांच्या वित्तीय व्यवहारांमध्ये मदत मिळेल.
मुलांसाठी योग्य बँक निवडणे महत्त्वाचे?
सर्वप्रथम, मुलांसाठी योग्य बँक निवडणे महत्त्वाचे आहे, आणि विविध बँकांमध्ये उपलब्ध असलेल्या सुविधांची तुलना करणे आवश्यक आहे. बँक निवडताना, त्या बँकेच्या सेवांचा दर्जा, फी संरचना आणि ऑफर केलेल्या सुविधांचा विचार करा. मुलाचं बँक खाते सुरू करण्यासाठी आवश्यक कागदपत्रांची तयारी करा. यात मुलाचं आधार कार्ड, जन्म दाखला, आणि पालकांची केवायसी संबंधित कागदपत्रे यांचा समावेश आहे. या कागदपत्रांचा एकत्रित संच तयार करणे महत्त्वाचे आहे. बँक खातं उघडताना, योग्य कागदपत्रांची पूर्तता सुनिश्चित करा. एकदा सर्व कागदपत्रं तयार झाली की, बँकेत जा आणि खातं सुरू करा.
ऑनलाइन आणि ऑफलाइन खाते उघडणे
तुम्ही मुलांसाठी बँक खातं ऑनलाइन किंवा ऑफलाइन उघडू शकता. यासाठी केवायसी प्रक्रिया पार पाडणं आवश्यक आहे. पालक आपल्या मुलांच्या खात्यातील व्यवहारावर नियंत्रण ठेवू इच्छित असतील तर ते विशिष्ट मर्यादा ठरवू शकतात. या प्रक्रियेत खातं उघडण्यासंबंधी आवश्यक कागदपत्रांची पडताळणी केली जाते. मुलांच्या खात्याच्या सुरक्षिततेसाठी पालकांची परवानगी आणि त्यांच्या निर्णयाची महत्त्वाची भूमिका असते. एकदा केवायसी प्रक्रिया पूर्ण झाल्यावर, मुलंही त्या खात्यातून विविध आर्थिक व्यवहार करू शकतात. तथापि, पालकांनी त्यांच्यावर योग्य नियंत्रण ठेवणं महत्त्वाचं आहे.
Also Read:
महाराष्ट्रावर अतिमुसळधार पावसासह आणखी एक नवं संकट! सहा जिल्ह्यांना हाय अलर्ट IMD Weather Update
वयोमर्यादा आणि शिल्लक
काही बँकांमध्ये मुलांसाठी खाती असतात, ज्यात किमान १०,००० रुपये आणि जास्तीत जास्त १,००,००० रुपये शिल्लक ठेवणं अनिवार्य असतं. या खात्यांमध्ये ओव्हरड्राफ्ट सुविधा उपलब्ध नसते, म्हणजेच खात्याचा शिल्लक केवळ खात्यातील रक्कमेपर्यंत मर्यादित असतो. मुलाला वय १८ वर्षांचं झाल्यानंतर, त्याच्या खात्याचं केवायसी (KYC) अपडेट करणं आवश्यक आहे. तसेच, त्याची स्वाक्षरी देखील अनिवार्य असते. यामुळे मुलाच्या खात्याचे व्यवस्थापन अधिक सुरक्षित आणि योग्यरित्या होऊ शकते. हे खाते सुरू करताना आणि व्यवस्थापित करताना पालकांच्या मार्गदर्शनाची आवश्यकता असते.
पालकांची भूमिका
Also Read:
PM किसान योजनेचा 20वा हप्ता या दिवशी खात्यात जमा होणार! असे पहा यादीत नाव PM Kisan Yojana
पालक आपल्या अल्पवयीन मुलांच्या बँक खात्यांवर लक्ष ठेवू शकतात. हे त्यांना अनावश्यक खर्च टाळण्यास मदत करते आणि मुलांना खात्यातून पैसे काढण्याची मर्यादा ठरवता येते. मुलांना बँकिंग सुरक्षा आणि गोपनीयतेच्या नियमांची ओळख करून देणे आवश्यक आहे. त्यांना पासवर्ड किंवा पिन कोणासोबतही शेअर करू नका, हे शिकवले पाहिजे. त्यामुळे त्यांचे पैसे सुरक्षित राहतील. बँक खात्याचे योग्य वापर आणि नियमांची माहिती मुलांसाठी महत्त्वाची आहे. पालकांची मदत आणि मार्गदर्शन मुलांच्या आर्थिक सुरक्षेसाठी महत्त्वाची भूमिका बजावते.