New petrol diesel prices महाराष्ट्रातील नागरिकांना इंधन दर हा नेहमीच चिंतेचा मुद्दा वाटतो. रोज सकाळी सहा वाजता पेट्रोल आणि डिझेलचे दर जाहीर होतात. या दरांचा सर्वसामान्यांच्या दैनंदिन खर्चावर मोठा परिणाम होतो. सध्या वाढत्या महागाईमुळे इंधन दरवाढीची झळ अधिक तीव्रतेने जाणवते. नव्याने जाहीर झालेल्या दरांनुसार राज्यातील विविध शहरांमध्ये किंमतीत फरक आढळतो. काही ठिकाणी दर स्थिर आहेत, तर काही शहरांत किंचित वाढ दिसून येते. ही स्थिती नागरिकांच्या आर्थिक नियोजनावर परिणाम करत आहे. इंधन दरात होणारे बदल सर्वसामान्यांसाठी अजूनही चिंतेचा विषय ठरत आहेत.
इंधन दरांची स्थिती
मुंबईत सध्या पेट्रोलचा दर 103.50 रुपये प्रति लिटर असून डिझेलसाठी 90.03 रुपये मोजावे लागत आहेत. दुसरीकडे पुण्यात पेट्रोलचे दर 104.51 रुपये आणि डिझेलचे 91.03 रुपये प्रति लिटर इतके आहेत. राज्यातील इतर मोठ्या शहरांमध्येही इंधन दरात काही प्रमाणात चढउतार दिसून येत आहेत. नागपूर, ठाणे, सोलापूर, औरंगाबाद आणि नाशिकसारख्या शहरांमध्येही पेट्रोल व डिझेलच्या दरांमध्ये थोडीफार वाढ किंवा घट झाली आहे. दररोज इंधनाच्या दरात होणाऱ्या बदलांमुळे सामान्य नागरिकांच्या खर्चावर परिणाम होत आहे. वाहतुकीवर आणि जीवनावश्यक वस्तूंच्या किमतीवरही याचा थेट परिणाम जाणवतो आहे. इंधन दरवाढीचा फटका अनेक व्यवसायांनाही बसत आहे.
दरवाढीचा व्यवसायांवर प्रभाव
सध्या महाराष्ट्रातील विविध शहरांमध्ये इंधन दरांमध्ये थोडाफार फरक दिसून येतो. मुंबई, पुणे, नागपूर, औरंगाबाद, नाशिक, कोल्हापूर आणि इतर शहरांतील पेट्रोलचे दर सर्वत्र 100 रुपयांपेक्षा अधिक आहेत, तर डिझेलचे दर 90 रुपयांच्या आसपास आहेत. हा दरांमधील किंचित फरक असूनही सामान्य नागरिकांच्या खर्चावर मोठा परिणाम होत आहे. विशेषतः रोजच्या प्रवासासाठी स्वतःची वाहने वापरणाऱ्या कुटुंबांवर या दरवाढीचा थेट परिणाम जाणवतो. शहरातील वाहतूकखर्चात वाढ झाल्याने मासिक बजेट बिघडत आहे. सार्वजनिक वाहतुकीवर अवलंबून असलेल्यांनाही दरवाढीचा फटका बसत आहे. इंधन दर उच्च असल्याने जीवनावश्यक वस्तूंच्या किमतीतही वाढ होण्याची शक्यता आहे.
आंतरराष्ट्रीय तेल दरांचा प्रभाव
पेट्रोल आणि डिझेलचे दर ठरवण्यासाठी अनेक घटक एकत्रितपणे जबाबदार असतात. त्यामध्ये आंतरराष्ट्रीय बाजारातील कच्च्या तेलाच्या किंमतीला सर्वाधिक महत्त्व असते. भारतात वापरले जाणारे बहुतांश म्हणजे सुमारे 85 टक्के तेल हे आयात केले जाते. त्यामुळे जागतिक बाजारपेठेत जर कच्च्या तेलाचे दर वाढले किंवा कमी झाले, तर त्याचा थेट परिणाम भारतातील इंधन दरांवर होतो. फक्त आंतरराष्ट्रीय भावच नव्हे, तर देशांतर्गत विविध कर व्यवस्थाही यामध्ये महत्त्वाची भूमिका बजावतात. केंद्र सरकारकडून आकारले जाणारे उत्पादन शुल्क आणि राज्य सरकारचा मूल्यवर्धित कर (VAT) हे दर निश्चित करण्यात महत्त्वाचे असतात.
कच्च्या तेलाचे दर चढउतार
भारतात इंधनाच्या दरांवर अनेक घटकांचा प्रभाव पडतो. सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे आंतरराष्ट्रीय बाजारात कच्च्या तेलाच्या किंमतीत होणारे चढउतार. क्रूड ऑईल महागले की त्याचा थेट परिणाम देशांतर्गत पेट्रोल आणि डिझेलच्या किमतींवर होतो. त्याशिवाय, डॉलर आणि रुपयाच्या विनिमय दरात बदल झाल्यासही इंधन महाग होते. रुपया कमजोर झाला की आयात खर्च वाढतो, ज्यामुळे इंधन दरात वाढ होते. केंद्र सरकारकडून पेट्रोल आणि डिझेलवर विशिष्ट दराने उत्पादन शुल्क घेतले जाते, तर राज्य सरकारकडून मूल्यवर्धित कर (VAT) आकारला जातो. महाराष्ट्रात VATचे दरही इंधन दरावर प्रभाव टाकतात.
भारतातील इंधन दरांचा उच्च दर
भारतामध्ये इंधनाच्या दरांवर अनेक घटकांचा प्रभाव पडतो आणि यामुळेच देशातील पेट्रोल व डिझेलचे दर हे आंतरराष्ट्रीय दरांच्या तुलनेत खूपच जास्त असतात. जगात कच्च्या तेलाची किंमत 80 डॉलर प्रति बॅरलच्या आसपास असतानाही, भारतीय ग्राहकांना पेट्रोलसाठी 103 ते 105 रुपये प्रति लिटर मोजावे लागतात. यामागे सरकारद्वारे आकारले जाणारे विविध प्रकारचे कर, उत्पादन खर्च, वाहतूक खर्च आणि डीलरचा नफा हे सगळे घटक कारणीभूत असतात. त्यामुळेच जागतिक बाजारात दर कमी झाले तरी त्याचा तितका थेट फायदा सर्वसामान्य ग्राहकांपर्यंत पोहोचत नाही. भारतात इंधन हे केवळ वस्तू नसून, त्यावर सरकारी महसूलाचा मोठा भाग अवलंबून असतो. त्यामुळे या क्षेत्रात दर कमी करणे आर्थिकदृष्ट्या आव्हानात्मक ठरते.
महागाई वाढ
दुचाकी आणि चारचाकी वाहन चालवणाऱ्यांना रोजच्या प्रवासासाठी अधिक खर्चाची जणिव होत आहे. याचप्रमाणे, सार्वजनिक वाहतुकीच्या किमतींमध्येही वाढ झाली आहे, ज्यामुळे बस, टॅक्सी, ऑटोरिक्शा वापरणाऱ्यांना जास्त पैसे मोजावे लागतात. या वाढीमुळे शेतमाल, भाजीपाला, फळे, आणि अन्नधान्याच्या किमतींमध्ये देखील वाढ झाली आहे. उत्पादन प्रक्रियेतही खर्च वाढल्याने महागाईची स्थिती अधिक तीव्र झाली आहे. इंधनाच्या किंमती वाढल्यामुळे सामान्य महागाई दरात वाढ झाली आहे, ज्याचा थेट परिणाम सामान्य नागरिकांच्या जीवनावर होतो. यामुळे छोटे आणि मोठे उद्योग आर्थिक अडचणींचा सामना करत आहेत, ज्यामुळे रोजगारावरही विपरित परिणाम होतो.
इंधन दरांची माहिती मिळवण्यासाठी सुविधा
सद्याच्या काळात ग्राहकांना त्यांच्या शहरातील इंधन दर सहजपणे जाणून घेण्यासाठी विविध सुविधा उपलब्ध आहेत. यामध्ये प्रमुखपणे मोबाईल अॅप्स आणि एसएमएस सेवा समाविष्ट आहेत. एसएमएसद्वारे इंधन दर कसे तपासता येतात हे अगदी सोपे आहे. इंडियन ऑईल (IOC) कंपनीसाठी 9224992249 या क्रमांकावर RSP<डीलर कोड> असा संदेश पाठवावा लागतो. हिंदुस्तान पेट्रोलियम (HPCL) कडून 9222201122 वर HPPRICE<डीलर कोड> असा संदेश पाठवून इंधन दर माहिती मिळवता येते. भारत पेट्रोलियम (BPCL) कडून 9223112222 या क्रमांकावर RSP<डीलर कोड> पाठवून तुम्ही आपल्या भागातील इंधन दर पाहू शकता.
वाहनाची देखभाल
मोबाईल अॅप्सद्वारे इंधन दर तपासणे हे एक सोप्पं आणि जलद उपाय आहे. तेल कंपन्यांनी त्यांच्या अधिकृत अॅप्सद्वारे ग्राहकांना इंधन दरांची माहिती मिळवण्यासाठी सुविधा उपलब्ध केली आहे. उदाहरणार्थ, हिंदुस्तान पेट्रोलियमचे “माय HPCL” अॅप, इंडियन ऑईलचे “इंडियन ऑईल वन” अॅप आणि भारत पेट्रोलियमचे “स्मार्ट लाईन” अॅप या सर्व अॅप्सद्वारे इंधन दरांची माहिती मिळवता येते. यासोबतच, या अॅप्समध्ये इतर काही उपयोगी सुविधा देखील आहेत. यामध्ये जवळील पेट्रोल पंपांची माहिती, लॉयल्टी पॉइंट्स जमा करणे आणि इंधन बिलांची तपशीलवार माहिती पाहणे यासारख्या सुविधा समाविष्ट आहेत.
इंधन दरवाढीचा परिणाम नागरिकांवर
Also Read:
लाडक्या बहीणींना एप्रिल-मे महिन्याचे एकत्रित 3000 रुपये मिळणार! मोठी अपडेट समोर Ladki Bahin Yojana
वाहनाची नियमित देखभाल अत्यंत महत्त्वाची आहे. प्रत्येक वेळेस वाहनाची सर्व्हिसिंग, टायरचा योग्य दाब, आणि एअर फिल्टर बदलल्यामुळे इंधन वापरात 10-15% बचत होऊ शकते. वाहन चालवताना शांतपणे आणि धीराने चालवणं इंधनाची बचत करायला मदत करते. अचानक वेग वाढवणे आणि ब्रेक लावणे टाळल्यास इंधन अधिक कार्यक्षमतेने वापरता येते. शक्य असल्यास, एकाच मार्गावर जाणारे लोक कार पूलिंग करू शकतात, ज्यामुळे इंधन खर्च कमी होतो. सार्वजनिक वाहतुकीचा वापर देखील एक चांगला पर्याय आहे, कारण यामुळे वाहतुकीच्या गाड्यांची संख्या कमी होऊन इंधन बचत होऊ शकते. इलेक्ट्रिक वाहनांचा वापर दीर्घकालीन दृष्टिकोनातून इंधनाची बचत आणि पर्यावरणासाठी फायदेशीर ठरतो.
अधिकृत स्रोतांचा वापर
महाराष्ट्रात इंधन दरांची स्थिती सध्या चिंताजनक आहे. सामान्य नागरिकांसाठी इंधनाच्या वाढलेल्या किमतींमुळे केवळ वाहने चालवण्याचा खर्चच वाढत नाही, तर याचा संपूर्ण अर्थव्यवस्थेवरही मोठा प्रभाव पडतो. महागाईच्या या काळात नागरिकांनी इंधन बचतीच्या उपायांचा अवलंब करणे आवश्यक आहे, जेणेकरून त्यांचा दैनंदिन खर्च नियंत्रणात राहील. यासाठी सरकारने योग्य धोरणात्मक निर्णय घेऊन सामान्य लोकांना दिलासा देणे गरजेचे आहे. इंधन दरांमध्ये होणारे बदल जाणून घेण्यासाठी अधिकृत स्त्रोतांचा वापर करावा. अफवांवर विश्वास न ठेवता, दरांची माहिती खात्रीशीर स्रोतांद्वारे प्राप्त करावी.
